امتت مجله امتت – اقتصاد – ساختمان
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
قوانین و مقررات ساخت و ساز در ایران
قوانین و مقررات ساختوساز در ایران مجموعهای از ضوابط فنی، حقوقی و اداری است که با هدف تضمین ایمنی، بهداشت و کیفیت زندگی شهروندان تدوین شده است. در سال ۲۰۲۵، این قوانین با تمرکز ویژه بر رتبهبندی مصرف انرژی و بهرهگیری از فناوریهای نوین بهروزرسانی شدهاند.
در این مقاله، مهمترین ارکان قانونی که هر سازنده یا مالکی باید از آنها مطلع باشد را بررسی میکنیم.
۱. مقررات ملی ساختمان: ستون فقرات فنی ساختوساز
مقررات ملی ساختمان مجموعهای از ۲۲ مبحث است که رعایت آنها در تمامی مراحل طراحی، محاسبه و اجرا الزامی است.
مهمترین مباحث و تغییرات سال ۲۰۲۵
-
مبحث ۱۹ (صرفه جویی در مصرف انرژی): در ویرایش جدید، ساختمانها بر اساس کارایی انرژی رتبهبندی میشوند و این رتبه در شناسنامه فنی ملک درج میشود.
-
مبحث ۱۲ (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا): استانداردهای سختگیرانهتری برای حفاظت از کارگران و مجاوران کارگاه وضع شده است (ویرایش ۱۴۰۳/۱۴۰۴).
-
مبحث ۲۲ (نگهداری ساختمانها): تمرکز بر بازرسیهای دورهای برای تضمین سلامت سازه و تأسیسات در طول بهرهبرداری.
۲. قوانین شهرداری و کمیسیون ماده ۱۰۰
شهرداریها مرجع صدور مجوز و نظارت بر انطباق ساختمان با طرحهای توسعه شهری هستند.
پروانه ساخت و پایان کار
هرگونه فعالیت عمرانی بدون اخذ پروانه ساختمان غیرقانونی است. پس از اتمام پروژه نیز، دریافت گواهی پایان کار منوط به تأیید ناظران و عدم وجود تخلفات ساختمانی است.
ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها
این ماده به تخلفات ساختمانی (مانند ساخت بنای بدون مجوز، تراکم مازاد یا تغییر کاربری) رسیدگی میکند. در سالهای اخیر، رویکرد شهرداریها از جریمه مالی به سمت تخریب بنا در صورت نقض اصول شهرسازی و ایمنی متمایل شده است.
۳. ضوابط تراکم و سطح اشغال
این قوانین تعیین میکنند که شما چه مقدار از مساحت زمین خود را میتوانید به بنا اختصاص دهید.
-
سطح اشغال: معمولاً ۶۰ درصد مساحت زمین مجاز به ساختوساز است (باقیمانده باید به فضای باز اختصاص یابد).
-
تراکم ساختمانی: مجموع زیربنای مجاز که بر اساس درصدی از مساحت زمین تعریف میشود (مثلاً تراکم ۱۸۰٪ معمولاً به معنای ۳ طبقه روی پیلوت است).
-
حقوق مکتسبه: اگر در نوسازی ملک، بنای موجود بیش از تراکم مجاز فعلی باشد، متراژ قبلی تحت شرایطی به عنوان حق مکتسبه حفظ میشود.
۴. نظام مهندسی و مسئولیتهای حرفهای
قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، وظایف طراحان، ناظران و مجریان را مشخص میکند.
| رکن پروژه | مسئولیت قانونی |
| مهندس طراح | انطباق نقشهها با مباحث ۲۲گانه و استانداردهای فنی |
| مهندس ناظر | نظارت مستمر بر اجرای صحیح و گزارش تخلفات به شهرداری |
| مجری ذیصلاح | مسئولیت کامل کیفیت اجرا و رعایت ایمنی در کارگاه |
| مالک/کارفرما | تأمین بودجه و فراهم کردن شرایط قانونی برای فعالیت متخصصان |
۵. الزام شناسنامه فنی و ملکی ساختمان
یکی از جدیترین قوانین در سال ۲۰۲۵، الزامی شدن شناسنامه فنی و ملکی برای تمامی ساختمانهاست. این سند شامل جزئیات دقیق مصالح بهکاررفته، نقشههای اجرایی و رتبه انرژی است که شفافیت را در معاملات مسکن تضمین میکند.
خلاصه مراحل قانونی ساختوساز در ایران
-
تشکیل پرونده در دفاتر خدمات الکترونیک شهر.
-
دریافت دستور نقشه و تهیه نقشههای معماری و سازه.
-
تأیید نقشهها توسط سازمان نظام مهندسی و شهرداری.
-
پرداخت عوارض نوسازی و دریافت پروانه ساخت.
-
اجرا تحت نظارت مهندسین و دریافت گواهی پایان کار.
رعایت دقیق این قوانین، علاوه بر پیشگیری از جریمههای سنگین، ارزش مالی ملک شما را در بازار به عنوان یک «سازه مهندسیساز» تثبیت میکند.
آینده صنعت ساختمان: بررسی فناوریهای نوین و تحولات آتی
آینده مصالح ساختمانی در ایران: تحولات و چالشها
